Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ήταν γόνος της μικρής αριστοκρατίας της Κέρκυρας.

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα  στις 31 Ιανουαρίου 1776 και σπούδασε στην Ιταλία. Τελειώνοντας τις σπουδές του, ακουλούθησε τους ρώσους μετά το τέλος κατοχής του νησιού…ακολουθώντας την μοίρα του..

Ο Καποδίστριας πριν λάβει το κάλεσμα από την εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας που τον καλεί να αναλάβει τη θέση του κυβερνήτη, είχε σταδιοδρομήσει στη διπλωματική υπηρεσία της Ρωσίας με μεγάλη επιτυχία, όπου είχε φτάσει στο βαθμό του υπουργού εξωτερικών, είχε δηλαδή ευρωπαϊκή αναγνώριση…

Όταν προσκλήθηκε από τους συμπατριώτες του για το αξίωμα ου κυβερνήτη και αφού αποδέχτηκε τη βαρύτατη ευθύνη να δημιουργήσει κράτος από τα ερείπια της επανάστασης και του εμφύλιου πολέμου, θεώρησε αναγκαίο να επισκεφτεί της ευρωπαϊκές αυλές για να διερευνήσει τις διαθέσεις των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων απέναντι στο νέο ελληνικό κράτος και τον ίδιο…

Στις 6 Ιανουαρίου του 1828 έφτασε στο Ναύπλιο με συνοδεία ενός ρωσικού και γαλλικού πολεμικού πλοίου, ώστε να πάει στην έδρα της κυβέρνησης του στην Αίγινα, στις 12 Ιανουαρίου 1828.

Ο λαός τον περίμενε στο λιμάνι της πόλης και τον υποδέχτηκε με επευφημίες , τον είδε σαν σωτήρα και είχε στηρίξει σε αυτόν όλες του τις ελπίδες, που ήρθε με άριστες διαθέσεις να βάλει τάξη στο χάος που επικρατούσε….

«…Είδα πολλά στην ζωήν μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφτασα εδώ εις την Αίγινα, δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί. Προείδα μεγάλα δυστυχήματα δια την πατρίδα… ζήτω ο κυβερνήτης, ο σωτήρας μας, ο ελευθερωτής μας, εφώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά, κατεβασμένα από τις σπηλιές. Δεν ήταν το συναπάντημα μου φωνή χαράς αλλά θρήνος. Η γη εβρέχετο από δάκρυα. Εβρέχετο η μερτιά και η δάφνη του στολισμένου δρόμου από το γυαλό εις την Εκκλησία. Ανατρίχιαζα, μου έτρεμαν τα γόνατα, η φωνή του λαού έσχιζε την καρδιά μου. Μαυροφορεμένες, γέροντες, μου εζητούσαν να αναστήσω τους απεθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν εις το βυζί τους τα παιδιά τους και μου έλεγαν να τα ζήσω, και ότι δεν τους απέμειναν παρά εκείνα και εγώ..»

Βρήκε την χώρα ερειπωμένη και τον λαό καθημαγμένο.

Θεσμοί όπως οικονομία, εκπαίδευση, διοικητική μηχανή…, που θεμελιώνουν ένα κράτος ήταν ανύπαρκτοι ή διαλυμένοι. Και αντίστροφα υπήρχαν και οι τοπικοί θεσμοί που θα συναντήσουν αργά ή γρήγορα την οργάνωση της κεντρικής εξουσίας. Από τους αγωνιστές οι πιο πολλοί – οικονομικά κατεστραμμένοι και άνεργοι – λιμοκτονούσαν.

Στην θάλασσα η πειρατεία είχε ενταθεί και, τέλος οι δυνάμεις του εχθρού κρατούσαν υπό την κατοχή τους πολλές περιοχές της χώρας και αυτό έπρεπε να αλλάξει.

Η κατάσταση που βρήκε ο Καποδίστριας προδίκαζε μόνη της τις προτεραιότητες των προσπαθειών του.  Και για να αντιμετωπίσει αυτή η δεινή κατάσταση αποτελεσματικά έπρεπε να υπάρξει κράτος, που να ενώσει σε ένα κέντρο την κατακερματισμένη κατά περιοχές εξουσία. Έπρεπε να υπάρξει ασφάλεια της ζωής και τις περιουσίας στη θάλασσα, στην ύπαιθρο και στις πόλεις, προϋπόθεση για να αναγεννηθεί η οικονομία της χώρας και να εξασφαλιστούν έτσι μόνιμα τα μέσα συντήρησης του πληθυσμού.

Έπρεπε να ανοικοδομηθούν οι πόλεις και τα χωριά και να εκτελεστούν ορισμένα δημόσια έργα.

Παράλληλα, υπήρχε το πλήθος των προσφύγων και των θυμάτων πολέμου, που δημιουργούσαν μια σωρεία αγωνιωδών προβλημάτων και φροντίδων και μια καταθλιπτική ατμόσφαιρα…

Υπό το βάρος αυτών των καθηκόντων , χωρίς να υπάρχουν και τα προαπαιτούμενα οικονομικά μέσα για την αντιμετώπιση τους ήρθε ο Κυβερνήτης στην μικρή Ελλάδα. Όμως τον ενίσχυαν συνεχώς η αγάπη και η εμπιστοσύνη των απλών ανθρώπων…

Έτσι αρχικά, έπρεπε να γίνει προσωρινή κυβέρνηση μέχρι την επόμενη εθνοσυνέλευση, αλλιώς θα δεν ήταν δυνατό να αναλάβει τα καθήκοντα του και να πράξει το καθήκον του.

Αυτό σήμαινε αυτόματα διάλυση της βουλής από τον ίδιο. Λίγο πριν, στις 18 Ιανουαρίου 1828 ψήφισε ένα νέο κυβερνητικό σύστημα, την Προσωρινή Διοίκησιν της Επικρατείας που αντιστοιχούσε μ’ ένα είδος Προεδρικής Δημοκρατίας, με ενισχυμένη την εξουσία του Προέδρου εξαιτίας των περιστάσεων.

Έτσι, η νομοτελεστική εξουσία θα ερχόταν στα χέρια του, και θα την ασκούσε με την βοήθεια ενός 27μελούς συμβουλίου, του Πανελληνίου, χωρισμένου σε τρία τμήματα(οικονομίας, εσωτερικών, πολέμου).

Ορίζονταν ακόμα η ύπαρξη ενός γενικού γραμματέα της κυβέρνησης, που θα υπέγραφε όλα τα διατάγματα. Τέλος, οριζόταν σαφώς ότι η προσωρινή κυβέρνηση θα παύονταν μετά τις εκλογές, που θα οδηγούσαν στην συνέλευση του Απριλίου του ίδιου έτους. Με τις ενέργειες αυτές στην ουσία αρνήθηκε να κυβερνήσει σύμφωνα με το σύνταγμα της Τροιζήνας. …

Η δικτατορική ανάληψη της εξουσίας από τον Καποδίστρια είχε σκοπό την περίσωση της επανάστασης.

Η κυβέρνηση του ήταν νομιμόφρων προς τις Μεγάλες Δυνάμεις. Έχοντας αυτό το κέλυφος, θα μπορούσε να κατοχυρώσει το πρώτο βήμα της αυτονομίας, που είχαν δεχτεί οι δυνάμεις και που ήταν μόνο στα χαρτιά, γιατί στην ουσία τα εδάφη τα κατείχαν οι Οθωμανοί.

Με την βοήθεια τους οι τελευταίοι θα έφευγαν βίαια από την χώρα, και βοήθεια εννοούσε ο Κυβερνήτης την οικονομική ενίσχυση της χώρας. Έπειτα ο ίδιος θα λειτουργούσε ως στρατηγός- διοικητής της χώρας. Με τις διαταγές θα ήταν πιο άμεση η λύση των προβλημάτων.2

Αμέσως, ο Καποδίστριας οργανώνει την διοικητική μηχανή σε Πελοπόννησο και  στα νησιά, προσωρινά όμως.

Στην Στερεά δεν ήταν δυνατό να γίνει αυτό γιατί συνεχίζονταν οι πολεμικές επιχειρήσεις.

Η φροντίδα για την προστασία των πολιτών από τις αυθαιρεσίες των διοικητικών οργάνων και η ασφάλεια τους πέρασε στα χέρια των επιτρόπων, που ήταν καινούριος θεσμός. Για τις κοινότητες διατήρησε τον θεσμό των Δημογερόντων καθιερώνοντας ηλικιακό όριο για τους εκλογείς το 25ο έτος και για τους αιρετούς άρχοντες το 35ο έτος τους.

Η εντολή του ήταν να συνυπάρξουν οι δυο θεσμοί και να βοηθήσουν στην συγκέντρωση των πόρων των επαρχιών σε μια κεντρική διοίκηση.

Ο ίδιος ο Καποδίστριας κυκλοφόρησε γενικές, ειδικές και απόρρητες οδηγίες για να διευκολύνει το έργο των αρχών και επισκέφτηκε  σε διάφορες περιοχές για να διαπιστώσει ο ίδιος από κοντά τις ανάγκες και τα προβλήματα των πολιτών.

Η Αντιπολίτευση καθώς εξέτεινε τον αγώνα της ενάντια στον Κυβερνήτη, άρχισε να τον κατηγορεί για αυταρχικότητα και ζητούσε Σύνταγμα.

Πολλοί είχαν προσωπικά παράπονα είτε γιατί δεν ικανοποιήθηκαν οι φιλοδοξίες τους είτε γιατί με τα μέτρα εσωτερικής πολιτικής του Καποδίστρια βλάπτονταν τα συμφέροντα τους. Η ποικιλία των συμφερόντων που θίγονταν από τον συγκεντρωτικό χαρακτήρα της κεντρικής εξουσίας προκάλεσε μια ετερόκλητη συμμαχία, που εκδηλώθηκε το 1831.

Ο αγώνας του Καποδίστρια άρχισε όμως να δυσχεραίνεται από την δημιουργία εσωτερικής αντιπολίτευσης.

Πιο συγκεκριμένα, η διοικητική διαίρεση της χώρας σε διαμερίσματα , όπου ο κυβερνήτης τοποθέτησε κυβερνητικούς επιτρόπους της επιλογής του, η οργάνωση του φορολογικού συστήματος και των Δικαστηρίων, έτσι ώστε να παραμερίζονται από τα λειτουργήματα αυτά οι Κοτσαμπάσηδες και άλλα ανάλογα μέτρα, έφεραν σε σύγκρουση τον κυβερνήτη με τα κατεστημένα συμφέροντα.

Επειδή όμως , δεν μπορούσαν να τον κατηγορήσουν άμεσα για τα μέτρα αυτά , μιλούσαν για αυταρχικότητα και απαιτούσαν την δημιουργία συντάγματος.

 

Ο Καποδίστριας συγκάλεσε τότε , την Δ΄ Εθνοσυνέλευση το 1829 στο Άργος . Οι αντιπρόσωποι αφού άκουσαν την λεπτομερή έκθεση του κυβερνήτη για τα πεπραγμένα, που επιδοκιμάστηκαν αναδρομικά με ψήφισμα και εξουσιοδότησαν τον κυβερνήτη να συνεχίσει το έργο του. Οι αντίπαλοι όμως , όξυναν τον αντιπολιτευτικό αγώνα τους με όλα τα μέσα , χρησιμοποιώντας κυρίως το σύνθημα Σύνταγμα – Σύνταγμα, καθώς εύρισκε απήχηση στην κοινή γνώμη.

Όμως στην ουσία, το αντικείμενο της αντιδικίας γι’ αυτούς ήταν η διατήρηση ή η απώλεια της συγκεντρωτικής εξουσίας και ο αυταρχικός χαρακτήρας του κυβερνήτη, ενώ παράλληλα έπαιξαν σημαντικό ρόλο τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα των τριών Προστάτιδων Δυνάμεων. Το ζήτημα ήταν , αν θα επικρατούσε ο Καποδίστριας που οργανώνοντας την  Κεντρική Εξουσία στερούσε τους περιφερειακούς σφετεριστές από καθιερωμένα προνόμια, ή αν θα επικρατούσαν αυτοί στις Επαρχίες .

Ο Καποδίστριας όμως, είχε μαζί του τον λαό και κανένας δεν αμφισβητούσε την δημοτικότητα του . Για την πραγματοποίηση όμως , των στόχων του και την αφαίρεση της εξουσίας από τους Προκρίτους η συμπαράσταση του λαού ήταν αναγκαίος όρος , αλλά όχι επαρκής. 

Οι αντίπαλοι του, που διέθεταν,  μηχανισμούς τοπικής εξουσίας  και οικονομικές δυνατότητες κινήθηκαν δυναμικά και προκάλεσαν τοπικές εξεγέρσεις που κατέληξαν τελικά στην δολοφονία του από τον Πετρόμπεη Κωνσταντίνο και τον γιο του, Γιώργο στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 έξω από τον Άγιο Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Ιστορία Ελληνικού Έθνους  Τόμος ΙΒ «Η Ελληνική Επανάσταση 1821-1832»

• Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους 1826-1974,        Ρούσσος  Γεωρ. Τόμος 1, κεφ. 8-10

• Ιωάννης Καποδίστριας, Κυβερνήτης της Ελλάδος, Ιδρωμένος Α.
• Ιωάννης Καποδίστριας, Μεγάλοι Έλληνες, Τόμος Α’   Εθνική τράπεζα