“Εφημερίς” αρ. φυλ. 359
25 Δεκεμβρίου 1887
25 Δεκεμβρίου 1887
Εαν το Πάσχα είναι η λαμπρότατη του Χριστιανισμού εορτή, τα Χριστούγεννα βεβαίως είναι η γλυκύτατη και συγκινητικωτάτη, και δια τούτο ανέκαθεν εθεωρήθη ως οικογενειακή κατ’ εξοχήν εορτή.
Εν τη Εσπερία δε τα κατ’ αυτήν ανεπτύχθησαν και διετυπώθησαν όντως, ώστε προσέλαβαν ιδιόρρυθμον τίνα τύπου, και ήθη, έθιμα και παραδόσεις ιδιαιτέραι προς αυτήν συνεκροτήθησαν και επ’ αυτής αντεπέδρασαν.
Ολόκληρον φιλολογίαν αποτελούσι τα λεγόμενα Contes de Noel, τα χριστουγεννιάτικα δηλ. παραμύθια, ως τίνα εξόχων συγγραφέων έργα είναι ωραιότατα, βιβλιοθηκών δε ολόκληρον δύνανται να γεμίσωσι τα κατ’ έτος εκδιδόμενα Christmas Numbers, τα έκτακτα δηλ. φυλλάδια των εικονογραφημένων περιοδικών τα δημοσιευμένα επί τη εορτή των Χριστουγέννων, μετά καλών εικόνων και ποικιλωτάτης τερπνής ύλης.
Ουδέν δε άπορον αν εν τη λύσει ιδίως ανεπτύχθεη η εορτή αυτή, διότι εκ τηε Δύσεως έχει αν όχι την αρχήν, τουλάχιστον την τάξιν και την σύστασιν.
Γνωστός ότι πρώτος ο θείος Χρυσόστομος “ελθόντων τινών από της Δύσεως και απαγγειλάντων”, εκανόνισε την εορτήν ταύτην, εν την Ανατολική Εκκλησία, ότε κατ’ αυτόν τον μήνα Δεκέμβριο τη ιε’, εχειροτονήθη πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, περί τα τέλη του δ’ αιώνος.
Διότι, φαίνεται, έως τότε επεκράτει σύγχυσις, και εορτάζετο μεν κατα τόπους η Χριστού Γέννησις, άλλ’ ετέλουν την εορτήν άλλοι άλλοτε και δεν συνεφώνουν περί της ημέρας. Η Δυτική Εκκλησία είχεν ορίσει απ’ αρχής την κε’ του Δεκεμβρίου και την ημέραν ταύτην έταξεν εν τη Ανατολή ο ιερός Χρυσόστομος.
Ούχ ήττον όμως η Χριστού Γέννησις ετιμάτο έκπαλαι εν τη Ανατολική Εκκλησία, οι μέγιστοι δε των πατέρων, οίτιβες έζησαν κατά την Δ’ εκαντοετηρίδα, τον χρυσούν εκείνο αιώνα της Χριστιανικής Εκκλησίας, νυν πολλοί είναι κατά τί αρχαιότεροι του Χρυσορρήμονος διδασκάλου, συνέθεσαν πανηγυρικούς καο εγκωμιαστικούς λόγους προς τιμήν της ημέρας. Το δημοτικώτατον εκείνο άσμα, το ” Χριστός γεννάται, δοξάσατε, Χριστός εξ ουρανών, απαντήσατε, Χριστός επί γης υψωθείτε”, είναο κατά λέξιν ηρανισμένον εκ του πανηγυρικού του θερού Γρηγορίου του Ναζιανζηνού, του και του Θεολόγου επικαλουμένου.
Εκ του πανηγυρικού λόγου ελήφθη επίσης και το εξαποστειλάριον της εορτής ” Επεσκέψατο ημάς εξ ύψους ο Σωτήρ ημών, ανατολή ανατολών…” Η τελευταία αυτή φράσις, έχει το προνόμιον, ως ήκουσα, να εμπνέη μέγαν ενθουσιασμόν εις τους ατυχήσαντας μεν περί την γλώσσαν, Ελληνας δε την καρδίαν και το φρόνημα αδελφούς ημών της Καισαρείας και Καππαδοκίαε, ευλόγως καυχωμένουν και λέγοντας ότι ” εξ Ανατολής το φως”.
Επειδή δε περί πανηγύρεων και εγκωμίων ο λόγος, δεν δύναμαι να λησμονήσω τους προσφιλείς μοί ασματογράφους, και να μη αποτείνω τον φόρον του θαυμασμού μου εις πάντας μεν τους ποιητάς των διαφόρων της εορτής ύμνων, άλλ’ ιδίως εις τους συνθέτας των δυο αυτής Κανόνων, τον ιερόν, λέγω, Κοσμάν ποιητήν του α’ κανόνος, ού η αρχή ” Χριστός γεννάται, δοξάσατε…”, και τον πολύν Ιωάννην τον Δαμασκηνόν, ποιητή του β’ κανόνος, ού η αρχή ” Εσωσε λαόν…”. Ο β’ ούτως Κανών, συγκείμενος όλος εκ δωδεκασυλλάβων ιαμβικών στίχων ( καθότι το μέλος δεν επιτρέπει τρίβραχων ουδ’ ανάπαιστον εν ουδεμία των διποδιών χώρα), έχει ως ακροστιχίδα το ήρωοελεγειον τούτο επίγραμμα:
Ενείπης μελέεσσιν εφύμνια ταύτα
Λιγαίνει
Υια του Θεού, μερόπων είνεκα τικτόμενον
Εν χθονί, και λύοντα πολύστονα
Πήματα κόσμο
Αλλ’ ανά, ρήτηρας ρύεο τωνδε πόνων.
Εν μόνον άσμα θα παραθέσω εκ του ιαμβικού τούτου Κανόνος ως δείγμα του όλου:
Λύμων φυγούσα του θεούσθαι τη πλάνη,
Αλητον υμνεί τον κενοΰμενον Λόγον
Νεανικώς άπασα σω τρόμω κτίσις,
Αδοξον εύχος δειματουμένη φέρειν,
Ρευστή γεγώσα, καν σοφώς εκαρτέρει.
Και εκ του πρώτου Κανόνος παραθέτω επίσης τρία κατά σειράν τροπάρια της η’ ωδής. Και τα τρία αναφέρονται εις την προσκύνισην των Μάγων, άλλ’ εν μεν τω α’ και γ’ ευφυώς αντιπαραβάλλεται αυτή προς την αιχμαλωσίας Βαβυλώνος, εν δε τω β’ γίνεται εύγλωττος υπαινιγμός εις τον ψαλμόν ” Επί των ποταμών Βαβυλώνος εκεί εκαθίσαμεν…” Τα τρία τροπάρια έχουσιν ως εξής:
Ελκει Βαβυλώνος η θυγάτηρ παίδας δορικτήτας Δαυιδ, εκ Σιών εν αυτή, δωροφόρος πέμπει δε μάγους παίδαε, την τον Δαυιδ θεοδόχον θυγατέρα λιτανεύσονταε, δια ανυμνούντες αναμέλψωμεν, ευλογείται η κτίσις πάσαν τον Κύριον, και υπερυψούτω, εις πάντας τους αιώνας. Οργανα παρέκλινε το πένθος ωδής, ού γαρ ήδον εν νόθοις οι παίδες Σιών. Βαβυλώνοε, λύει δε πλάνων πάσαν και μουσικών αρμονίαν, Βηθλε3μ εξανατείλας Χριστός, δι’ ο ανυμνούντες, κτλ.
Σκύλα Βαβυλών της βασιλίδος Σιών και δορικτήτον όλβον εδέματο, θησαυρούς Χριστός εκ Σιών δε ταύτης και βασιλείς, συν αστέρι οδηγώ αστροπολούντας έλκει κτλ κτλ.
Σκύλα Βαβυλών της βασιλίδος Σιών και δορικτήτον όλβον εδέματο, θησαυρούς Χριστός εκ Σιών δε ταύτης και βασιλείς, συν αστέρι οδηγώ αστροπολούντας έλκει κτλ κτλ.
Και κατά την έννοιαν και κατά την γλώσσαν τα ανωτέρω παρατεθέντα αποσπάσματα, αδιστάκτης φρονώ, οτι είναι εκ των ωραιοτέρων λεκτικών καλλιτεχνημάτων πάσης εποχής, και το λέγω χάριν εκείνων εκ των ημετέρων, όσοι εκ προκαταλήψεως νομίζουσιν οτι δεν εγράφοντο Ελληνικά, κατά τον Ζ’ και Η’ αιώνα, υποθέτοντες καλακαγάθως, οτι τα παρ’ ημών των σημερινών γραφόμενα είναι Ελληνικά, και οτι θ’ αναγνωσθώσι ποτέ ως Ελληνικά υπό των επιγιγνομένων.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ
Facebook Comments
About the author
Author profile
Γεννημένη στο μικρό Μόντε Κάρλο της Ελλάδος (Καβάλα). Πιστεύω και μη, ότι έρχεται στο δρόμο μου το εξετάζω λεπτομερώς. Σκορπιός με ωροσκόπο Υδροχόο (άσχετο αλλά συγκεκριμένο) δεν πιστεύω στην τύχη.
